خواص زالزالک در طب سنتی

زالزالک و یا کویج با نام علمی Crataegus aronia یکی از گیاهانی است که در ایران از جمله در بلندی‌ های بالای 2500 متر در استان کهکیلویه و بویراحمد، استان اصفهان به خصوص شهرستان نجف آباد می ‌روید. این گیاه دارای دو نوع سفید و قرمز می باشد.

بد نیست بدانید در شمال ایران گونه‌ های وحشی زالزالک به شکل خودرو در جنگل ‌ها می‌ روید که به آن " ولیک" می گویند.

در استان فارس و شیراز نیز به آن کیالک میگویند

این میوه اگر چه جثه ‌ای کوچک دارد ولی بسیار پُرفایده و مغذی است و به رنگ ‌‌های زرد و نارنجی در اکثر نواحی معتدل می‌ روید.

رسیده ی این میوه، شیرین، گوشتی و دارای هسته ‌های زرد رنگ فراوان است که اگر با احتیاط مصرف نشود هسته‌ های آن می ‌تواند قاتل دندان‌‌ های شما باشد.

زالزالک و قلب شما

این میوه علاوه بر ویتامین‌ های A ، B، C و تانن دارای کلسیم و مختصری پکتین است که برای تقویت قلب و معده بسیار توصیه می ‌شود. مهم‌ ترین اثر زالزالک روی قلب، تنظیم کردن حرکات نامنظم آن است و از تپش قلب و ضربان شدید آن جلوگیری می ‌کند.

در اغلب کشورهای اروپایی خصوصا آلمان برای درمان بی ‌نظمی ضربان قلب از گیاه زالزالک استفاده می ‌شود. همچنین زالزالک در درمان آنژین و تصلب شرایین(سفت شدن دیواره رگ‌ ها)‌ بسیار کاربرد دارد.  

عصاره ی زالزالک

خاصیت آنتی اکسیدانی عصاره ی زالزالک

تحقیقات جدید نشان می ‌دهد که زالزالک آنتی ‌اکسیدان بسیار قوی محسوب شده و می‌ تواند به عنوان یک مکمل غذایی مقوی عمل کرده و در تنظیم وزن، گلوکز خون و التهاب نقش داشته باشد.

محققان آمریکایی طی بررسی‌ هایی که روی زالزالک انجام دادند، دریافتند این میوه به خاطر داشتن مقادیر بالایی از مواد آنتوسیانین، بسیار مفید است و در رنگ های مختلف این میوه آنتوسیانین های زیاد و متفاوتی یافت می ‌شود که دانه‌ های زالزالک را از فشار اکسایشی نور خورشید حفظ می ‌کنند.

خوردن زالزالک بدن ما را از موقعیت ‌های زیان ‌آور مانند قرار گرفتن در معرض آلودگی و رادیکال ‌های آزاد حفظ می کند.

به عبارتی تحقیقات نشان می ‌دهد مصرف زالزالک در درمان برخی بیماری ‌ها، از سرطان گرفته تا چاقی، اثر مثبت می گذارد و این تاثیر به دلیل خواص ضد‌ التهابی ماده ی آنتوسیانین موجود در آن است، به طوری که ثابت شده بسیاری از بیماری ‌ها به دلیل التهاب‌ های کنترل نشده ‌ای است که دامنگیر ما می ‌شود.

مواد موجود در زالزالک قند خون و عملکرد انسولین خون را بهبود می ‌بخشد.

به نقل از Sience Daily، محققان در زمینه ی تاثیر زالزالک و خواص آن، تحقیقات خود را روی موش ‌هایی انجام دادند که از پیش مبتلا به دیابت بودند.

آن‌ ها ابتدا به 18 موش نر، حدود 6 ماه غذای سرشار از قند میوه دادند سپس آن‌ ها را دو گروه کردند؛ به یک گروه آب خالص و به گروه دوم مخلوط آب و عصاره ی زالزالک دادند و این کار را تا 6 ماه ادامه دادند و وزن و چربی بدن، قند خون و شاخص‌ های مولکولی التهابی آن ‌ها را مورد بررسی قرار دادند.

در انتها محققان به این نتیجه رسیدند موش‌ هایی که مخلوط آب و عصاره زالزالک مصرف کرده بودند، نسبت به گروه دیگر، از کاهش وزن بیشتر، چربی کم‌ تر ، قند خون و تر ی‌گلیسیرید پلاسمای پایین ‌تر و چربی LDL کم‌ تری برخوردار بودند.

این تغییرات در انسان ‌ها باعث کاهش احتمال ابتلا به دیابت و بیماری های قلبی عروقی می شود و مشکلات التهابی را کاهش می دهد.

یکی از مواد مفید موجود در زالزالک فلاونوییدهایی می ‌‌باشند که نسبت به رنگ میوه شدت اثرات آنتی ‌اکسیدانی آن ها تغییر می ‌کند. میوه‌ های قرمزرنگ دارای اثر قوی، صورتی اثری ضعیف و زرد اثر ضعیف ‌تری دارند.

گل زالزالک

علاوه بر میوه ی زالزالک از گل آن نیز برای درمان استفاده می‌ شود. گل زالزالک برای درمان تشنج مفید بوده و حرکات نامنظم قلب را تنظیم می ‌کند. لذا دم ‌کرده ی آن برای درمان بیماری‌ های مزمن قلب استفاده می ‌شود.

زالزالک و دیابت

نتایج یک پژوهش نشان داد: مصرف خوراکی زالزالک در دیابت قندی باعث کاهش گلوکز و LDL کلسترول سرم می ‌شود.

این مطالعه با اثر مصرف خوراکی سرشاخه‌ ی زالزالک بر غلظت گلوکز و لیپید‌های سرم و تراکم سلول ‌های بتا در موش ‌های صحرایی دیابتی توسط دکتر مهرداد روغنی، عضو گروه فیزیولوژی مرکز تحقیقات گیاهان دارویی دانشکده پزشکی دانشگاه شاهد بررسی شد.

یافته‌ های این مطالعه حاکی است در گروه دیابتی درمان شده با گیاه، غلظت گلوکز سرم به طور معنی ‌دار در هفته‌ های سوم و ششم کمتر از گروه دیابتی بود.

کاهش سطح گلوکز و لیپید‌های سرم در بیماران دیابتی با استفاده از گیاهان دارویی از اهمیت زیادی برخوردار است. خلاصه ی این پژوهش در مجله ی غدد درون ریز و متابولیسم ایران انجام شد

دیگر خواص زالزالک

این میوه به علت غنی بودن از اسید تارتاریک و اسید مالیک نیز در مواقع کم‌ خونی و سل اثر نیکویی دارد.

زالزالک به دلیل آن که دارای مقدار زیادی تانن است بسیار قابض بوده و می ‌توان آن را جهت درمان اسهال‌ های خونی به کار برد.

البته نوع کوهی آن قابض ‌تر از سنجد است و از خونریزی معده نیز جلوگیری می‌ کند.

رنگ زرد و صورتی این میوه در بدن تبدیل به ویتامین A می ‌شود و اشتها را زیاد می ‌کند.

البته این میوه را وقتی که کاملا رسیده و رنگ انداخته مصرف کنید تا دچار ناراحتی ‌های گوارشی ناشی از خام بودن میوه نشوید.

زالزالک خشک شده

زالزالک اگر به خوبی خشک شود تنها مقداری از ویتامین C ی خود را از دست می ‌‌دهد ولی دیگر ترکیبات شیمیایی خود را حفظ می ‌کند. لذا برای نگهداری زالزالک خشک باید آن را در محلی که هوایش دائما عوض می ‌شود نگه داشت.

البته در مقایسه، میوه ی تازه ی زالزالک اثرات نیکوتری دارد و می‌‌ تواند به ازدیاد شیر مادران شیرده و افزایش کیفیت آن بیفزاید.

منابع:

ویکی‌ پدیا

جام جم

ایسنا

گردآوری: مریم مرادیان نیری – کارشناس تغذیه تبیان

منابع بیشتر