طبع و مزاجها در طب سنتی

تمام مواردی که باید در مورد مزاج شناسی و ویژگی آن ها بدانید 

 

مزاج شناسی علمی بسیار وسیع و گسترده است که کاربردهای فراوانی برای تشخیص و درمان مشکلات جسمی و روحی دارد. در حقیقت مزاج تمامی جنبه های زندگی ما تحت تاثیر طبیعت بدنمان قرار دارد، نوع غذایی که می خوریم می تواند تاثیرات بسیار مهمی بر تمامی اعضای بدن ما از مغز و اعصاب گرفته تا قلب و معده و کبد و کلیه ها داشته باشد، در بعضی از انواع مزاج، خوردن یک غذای نامناسب می تواند عواقب زیادی داشته باشد.

بسیار دیده اید که افرادی حتی با خوردن یک خرما بدنشان جوش می زند، غذای نامناسب با مزاج شما می تواند موجب تغییرات خواب، حالت عصبی، اختلال حافظه، اختلال هضم، اختلال دفع، عوارض پوستی، نشانه های درگیری کبد و قلب و اندام های تناسلی را نشان دهد. نوع نوشیدنی ها، لباس ها، هوای استنشاقی، استراحت روزانه و چگونگی دفع و حالتهای عصبی و روانی، مستقیما مرتبط با حالات طبیعی یا مزاجی است، بنابراین برای داشتن زندگی سالم و طبیعی، و آرامش روحی، همه ما نیازمند به شناخت مزاج یا طبیعت خود هستیم

 

مزاج شناسی

انواع مختلف مزاج

انواع مزاج

 مزاجهای اصلی را می توان در نه طبقه به شرح ذیل دسته بندی کرد:

1- در تعدادی رکن آتش بیشتر ازسایر ارکان است این افراد مزاج گرم و خشک دارند آن ها را صفراوی می گویند.

2- در تعدادی رکن هوا بیشتر از سایر ارکان است این افراد مزاج گرم و تر دارند آن ها را دموی می گویند.

3- در تعدادی رکن آب بیشتر است این افراد مزاج سرد و تر دارند، لذا آن ها را بلغمی می گویند.

4- در تعدادی رکن خاک بیشتر است این افراد مزاج سرد و خشک دارند که آن ها را سوداوی می گویند.

5- در تعدادی نیز این ارکان نسبتاً در حالت تعادل هستند این افراد مزاج معتدل دارند.

6- در تعدادی ارکان آتش و هوا بیشتر از سایر ارکان هستند این افراد مزاج گرم دارند و از لحاظ تری و خشکی معتدل هستند.

7- در تعدادی ارکان هوا و آب بیشتر از سایر ارکان هستند این افراد مزاج تر دارند و از لحاظ گرمی و سردی معتدل هستند.

8- در تعدادی ارکان آب و خاک بیشتر است این افراد مزاج سرد دارند و از لحاظ تری و خشکی معتدل هستند.

9- در تعدادی ارکان خاک و آتش بیشتر است این افراد مزاج خشک دارند و از لحاظ گرمی و سردی معتدل هستند

 

مزاج ساعات شبانه روز

صبح:مزاج گرم وتر- بهاری

ظهر:گرم وخشک- تابستانی

عصر:سرد وخشک- پاییزی

شب:سرد وتر – زمستانی

مزاج شناسی

فصل ها و مزاج آن ها

مزاج فصل ها

بهار، مزاج گرم وتر دارد.

پاییز، سرد وخشک

تابستان، گرم و خشک

زمستان، سرد وتر

  

راههای تشخیص مزاج

برای تشخیص مزاج چندین راه وجود دارد که با دانستن انها می توانید خودتان مزاجتان را تشخیص دهید. 

1 - لمس کردن

بخشی از بدن مانند ساعد فرد را لمس کنید و دقت کنید که با لمس آن چه احساسی را تجربه می کنید. در صورتی که با لمس بدن فرد مثلا لمس ساعد یا بازویش احساس گرما و حرارت کردید او دارای مزاج گرم است. اما اگر هنگام لمس بدن فرد احساس سرما کردید این امر یکی از نشانه های سردمزاجی در آن فرد است.

 در صورتی که با لمس بدن فرد گرما احساس کردید و علاوه بر گرما متوجه شدید بافت بدنی او نرم است و با فشار سرانگشتان بافت به راحتی فرو می رود این فرد علاوه بر گرمی مزاج دارای رطوبت نیز هست. بنابراین او  ویژگی های مزاج گرم و مرطوب را دارد.

اما در صورتی که با لمس کردن بدن فرد احساس گرما کردید اما خشکی و زبری خفیفی را زیر سرانگشتان دست تان احساس کردید او علاوه بر گرمی، خشکی مزاج نیز دارد. پس او یکی از علائم گرمی و خشکی مزاج که همان حس گرما و خشکی در بافت و پوست بدن است را دارد.

ممکن است با لمس بدن فرد تجربه دیگری داشته باشید. در شرایطی که با لمس بدن فرد احساس سردی کردید اما این سردی با نرمی پوست و بافت گوشت آلود بدن نیز همراه بود او دارای یکی از علائم مزاج سرد و مرطوب است که در میان درمانگران طب سنتی با عنوان مزاج سرد و تر نیز معروف است.

در شرایطی که شما بدن فرد را لمس کردید و از آن سرما دریافت کردید و در عین حال با لمس بافت بدن با سختی و سفتی رو به رو شدید و احساس کردید بافت بدن او خشک است می توانید او را  دارای ویژگی های مزاج سرد و خشک بدانید.

  

تشخیص مزاج

نحوه تشخیص مزاج پوست

2- تشخیص مزاج پوست

متخصصان طب سنتی برای تشخیص نوع مزاج افراد به رنگ پوست انها بسیار توجه می کنند. از دیدگاه این درمانگران رنگ پوست می تواند نشانه خوبی برای بررسی نوع مزاج و طبع باشد. 

 سفیدی پوست بدن:نشانه کم خونی و کمی مایل به سردی است.

رنگ زرد کمی مایل به قرمزی:نشانه وجود خون غیرطبیعی در بدن است.

قرمزی پوست بدن:نشان از گرمی و پرخونی دارد.

تیرگی پوست:نشانه خون غیرتمیز است، مستعد غلبه سودا است.

 کسانی که پوست بدن شان زرد رنگ یا مایل به زردی است از جمله افرادی هستند که علاوه بر گرمی مزاج با خشکی مزاج نیز رو به رو هستند. این افراد در طول زندگی با مشکلات ناشی از غلبه صفرا در بدن رو به رو می شوند.

 زردی بادنجانی:نشانه خشکی و سردی (سودا)

رنگ گچی:سردی و تری (بلغم)

 

ویژگی های مزاج های مختلف با مزاج شناسی مو

اگر سرعت رشد مو زیاد باشد، نشانه گرمی مزاج است. اگر سرعت رشد مو کم باشد، نشانه سردی مزاج است.اگر رشد مو خیلی سریع باشد ، دلیل بر گرمی و خشکی مزاج است.

پرمویی بدن، دلیل بر گرمی مزاج و کم مویی بدن، دلیل بر سردی مزاج است.

نازکی مو نیز یکی از دلایلی است که می تواند نشانه سردی و تری مزاج افراد باشد. بنابراین باید به این موضوع نیز توجه کنید و بهتر است برای بررسی آن از مشورت یک متخصص طب سنتی استفاده کنید. چون ممکن است کم پشتی و نازکی مو نتیجه یک بیماری باشد. علاوه بر این داشتن موی صاف و لخت نیز یکی دیگر از علائم مزاج سرد و مرطوب در مردان و زنان است. در حالی که کلفتی مو، دلیل بر گرمی و خشکی مزاج است.

 موی مجعد، دلیل بر گرمی و خشکی و موی صاف و لخت، سردی و تری مزاج را نشان می دهد.

 رنگ مو

رنگ موی مردان و زنان  نیز یکی دیگر از نشانه های تشخیص مزاج است.  افرادی که  رنگ موی آنها سیاه است معمولا در گروه افرادی که طبع گرم و خشک دارند قرار می گیرند.  افرادی که رنگ موی آنها به سفیدی میل می کند و زودتر از بقیه تارهای سفید در سر آنها دیده می شود نیز از جمله افرادی هستند که مزاج سرد و تر دارند.

 شکل و فرم عظلات و اعضای بدن:

 افرادی که دارای بلاتنه ای فراخ و پهن هستند دارای گرمی مزاج اند ولی افرادی که اندام های بدن آنها بزرگ است و عروق برجسته و نبض قوی دارند هم اصطلاحا دارای گرمی مزاج هستند. در صورتی که فردی عضلات کلفت و بزرگ و تاندون های ظریف تر داشته باشد این امر نیز نشانه گرمی مزاج است.

 

نشانه های مزاج گرم

1- قفسه سینه پهن بزرگ

2-اندامها بزرگ

3- عروق برجسته و بزرگ قابل مشاهده

4- نبض قوی

5- عضلات کلفت و بزرگ

6- عضله خیلی به مفصل

 مزاج شناسی

مجاز سرد و گرم و نشانه های آن ها

نشانه های مزاج سرد

مزاج سرد و خشک ها عضای بدن شان مخالف مزاج گرمی هاست.  برخلاف موارد ذکر شده اگر فردی دارای اندام های کوچک و بلاتنه کوچک داشته باشد  این امر نشانه سردی مزاج است.  داشتن نبض ضعیف و عضلات ظریف نیز از دیگر علائم سردی مزاج در افراد است. درمانگران طب سنتی افرادی را که دارای چهره لاغر و پوست به استخوان چسبیده دارند، دارای مزاج خشک می دانند. افرادی که مفاصل قابل مشاهده و برجسته دارند و غضروف حنجره و بینی آنها نیز برجسته و واضح است در گروه افرادی که دارای مزاج خشک هستند، قرار می گیرند

 

مزاج شناسی با خواب و بیداری

 خواب زیاد، دلیل بر سردی و تری مزاج است. خواب کم و بیداری زیاد، دلیل بر خشکی و گرمی مزاج است. خواب و بیداری معتدل، دلیل بر اعتدال مزاج است.

اگر در گروه افرادی هستید که ساعت خواب شما بیشتر از حد مجاز یعنی 8 ساعت است در این صورت در گروه افرادی قرار دارید که دارای مزاج سرد و تر یا سرد و مرطوب هستید.  ولی اگر ساعت خواب شما کمتر از 8 ساعت است و شما در بیشتر ساعات روز بیدار هستید و کار می کنید یا خود را به کاری سرگرم و مشغول می کنید در گروه افرادی که دچار مزاج گرم و خشک هستند، قرار می گیرید.

 

مزاج شناسی با افعال طبیعیه صادره از بدن:

یعنی تمام افعال بدن شامل سرعت رشد، رویش دندان، بلوغ، افعال مربوط به کبد، قلب و مغز و... که اگر این افعال سریعتر از حد طبیعی خود صورت گیرد، دلیل بر گرمی مزاج و اگر کندتر صورت گیرد دلیل بر سردی مزاج خواهد بود 

 

 مزاج شناسی با اجابت مزاج

 فضولات بدن شامل ادرار، مدفوع، عرق، مو، ناخن، خون و... است. اگر رنگ مدفوع یا ادرار تیره تر از معمول یا بدبوتر از معمول باشد، دلالت بر گرمی مزاج و غلبه صفرا دارد یا اگر زود به زود صورت گیرد نیز دلالت بر گرمی مزاج و غلبه صفرا دارد اما بی رنگ بودن یا کم بودن فضولات ، دلالت بر سردی مزاج دارد.

 نگ مدفوع و کیفیت آن از دیگر مواردی است که توسط درمانگران طب سنتی برای تشخیص نوع مزاج استفاده می شود. برای این منظور بررسی کل فضولات بدن شامل ادرار، مدفوع، عرق، مو، ناخن و خون در تشخیص دقیق نوع مزاج و طبع موثر است.

موارد ذیل دلالت بر گرمی مزاج دارد و عکس این حالات نشان از سردی مزاج است:

 حسن ظن

 امیدواری

 جوانمردی و با غیرتی

 استعداد فهم مطالب

 پرتحرکی و نشاط

 زیرک بودن

 سنگدلی

 بی قراری

 پررویی و حرافی

 ثبات در حافظه دلیل بر خشکی مزاج است.

در احساس مانند فراموشی، بی قراری، عدم تعادل و دودلی.

مزاج شناسی و ویژگی تمام مزاج ها

 

منبع : نمناک 

منابع بیشتر