اشتباه مردم درباره کنجد و روغن کنجد!

امروزه با توجه به رواج طب سنتی، گرایش مردم به برخی مواد و دانه های طبیعی افزایش یافته است. یکی از این دانه ها که به حق، دارای فواید بسیار زیادی است و توسط همه متخصصان تغذیه، مصرف آن توصیه می شود، دانه کنجد است.

به گزارش بهداشت نیوز، دکتر موسی صالحی، دکترای تغذیه از کانادا در گفتگو با روزنامه نسل فردا، راجع به روغن کنجد به مطالب زیر اشاره کرد.

دانه کنجد از چه ویتامین هایی تشکیل شده است؟

دانه کنجد ازجمله دانه های روغنی سرشار از اسیدهای چرب اشباع نشده است. ۷۵ درصد دانه کنجد را چربی و پروتئین و کلسیم و ۲۵ درصد آن را مواد معدنی، کربوهیدرات ها (قند) و فیبر تشکیل می دهند. دانه کنجد همچنین دارای انواع ویتامین، منیزیم، روی، مس و فسفر است. استفاده از کنجد به کاهش خطر سکته قلبی، پیشگیری از سرطان و درمان یبوست کمک می کند؛ همچنین برای افزایش توان جنسی در مردان مؤثر است.

دانه کنجد چه تأثیری بر پوکی استخوان دارد؟

گرچه تصور بر این است که پوکی استخوان اغلب گریبان گیر زنان سالمند می شود، اما حقیقت این است که مردان سالمند نیز در معرض پوکی استخوان قرار دارند. امروزه مشخص شده که بین دریافت کم روی و کمبود املاح معدنی در بدن، با بروز پوکی استخوان در ناحیه لگن و ستون فقرات ارتباط واضحی وجود دارد. به دلیل تأثیر روی بر چگالی املاح معدنی استخوان، به مردان سالمند توصیه می شود غذاهای غنی از «روی» را به طور مرتب در برنامه های غذایی خود بگنجانند. کنجد فوق العاده غنی از پروتئین است و ارزش غذایی بالایی دارد.

هر قاشق غذاخوری کنجد تأمین کننده چهارده درصد از نیاز روزانه بدن به کلسیم است. مصرف 50 گرم از کنجد، 25درصد از نیاز روزانه به اسیدفولیک را برطرف می کند. دانه کنجد منبع آهن گیاهی است که برای رفع خستگی مفید است؛ همچنین مصرف آن برای افرادی که مبتلابه کم خونی و فقر آهن هستند می تواند مفید باشد.

جایگزین کردن کنجد و بیسکویت های کنجدی به عنوان میان وعده ها بسیار مهم و مصرف 30 گرم از این دانه بسیار مفید است. مصرف یک قاشق غذاخوری کنجد معادل یک واحد چربی است و 45 کیلوکالری انرژی دارد.

کنجد نه تنها موجب افزایش چربی خون نمی شود، بلکه کلسترول بد خون را نیز کاهش می دهد؛ همچنین مصرف آن در افرادی که دچار دردهای شدید دوران عادت ماهیانه هستند، سبب کاهش التهاب و شدت انقباض های رحمی می شود. کنجد در بهبود ترشح هورمون های جنسی در زنان یائسه نقشی مؤثر دارد. بررسی ها نشان داده اند مصرف این دانه در بهبود روند بیماری پارکینسون نیز تأثیرگذار است و به رشد سلول های عصبی مرکزی در نوزادان نیز کمک می کند و باعث افزایش قدرت بینایی می شود؛ به همین دلیل متخصصان تغذیه مصرف آن را به خانم های باردار و شیرده توصیه می کنند.

اشتباه رایج مردم درباره روغن کنجد

اما با تعریف غلط و زیانباری که مردم از رنگ سفید و سیاه دارند، دانه کنجد را اگر سفید نکنند برای استفاده در دسترس خانواده قرار نمی دهند. دانه کنجد طبیعی و سیاه علاوه بر آنکه 54 ماده مغذی دارد، خوشمزه تر است. کنجد سفید، بسیاری از مواد مغذی را ندارد و سر سفره ایرانی اگر کنجد باشد، دانه کنجد سفید است که ازنظر مواد مغذی بسیار ضعیف تر از کنجد سیاه است.

اما داستان اینجا ختم نمی شود. متأسفانه ایرانی گندم را باید سفید کند. برنج را باید سفید کند. دانه کنجد را باید سفید کند؛ ولی سفیدی همیشه او را راضی نمی کند؛ زیرا در کنجد سفید هنوز مقداری ویتامین باقی مانده است. باید باقی مانده ویتامین ازبین برود تا غذا با ذائقه ایرانی مناسب درآید. دانه کنجد سفید باید سرخ شود. بوداده شود. حرارت ببیند و سرخ شود. این کنجد بوداده بازهم مقدار زیادی از ویتامین ها را ازدست می دهد؛ اما کنجد با سفیدشدن و بوداده و سرخ شدن هنوز مقداری مواد مغذی، به خصوص املاح و اسیدهای آمینه را دارد. ما ایرانیان هنوز راضی نیستیم. باید به کلی از مواد مغذی تهی شود.

آن را به روغن کشی می سپاریم. در آنجا چرخ می شود. ارده تیره رنگی حاصل می شود که هنوز مواد مغذی به خصوص اسیدهای آمینه را دارد. این روغن تیره است. باید روشن و شفاف شود. همه مواد مغذی باقی مانده را صاف می کنیم که تنها یک روغن شفاف حاوی سه ماده یعنی اسیدهای چرب غیراشباع باقی بماند و حاصل کارگاه خلقت و تمام زحمات ما به عنوان تفاله دورریخته یا خوراک دام شود.

منبع : سلامت نیوز

فواید و خواص روغن کنجد در طب سنتی

روغن کنجد حاوی آنتی اکسیدان‌های طبیعی است که باعث از بین رفتن سرطان‌های خفته در بدن شده و موجب جلوگیری از سرطان‌های دستگاه گوارش، پروستات و سینه می‌شود. این روغن همچنین به دلیل دارا بودن ویتامین E موجب شفافیت و لطافت پوست می‌گردد.

 روغن کنجد 

روغن کنجد در بین روغن‌های خوراکی به ملکه‌ی روغن‌ها مشهور است. دانه کنجد بیشترین میزان روغن را در بین دانه‌های روغنی دیگر داراست اما با وجود این تولید آن بسیار کمتر از دانه‌های دیگر نظیر سویا، آفتابگردان و گلرنگ است.

روغن کنجد به عنوان یک روغن با قیمت و کیفیت بالا شناخته می‌شود. این روغن بیشترین مقاومت و ماندگاری را در بین روغن‌های خوراکی با درصد بالای چربی غیراشباع دارد. نوع لیگنان و آنتی اکسیدان‌های طبیعی موجود در این روغن باعث بروز مقاومت بسیار بالا در برابر اکسیداسیون و خواص فیزیولوژیکی ارزشمند روغن کنجد شده است.

ترکیب اسیدهای چرب روغن کنجد به گونه‌ای است که برای هر سه مصرف سرخ کردن، پخت و پز و سالاد قابل استفاده است.

خواص روغن کنجد

* کاهش دهنده سطح کلسترول بد خون(LDL) و افزایش جذب کلسترول خوب(HDL)

* کاهش فشارخون در افراد مبتلا به فشار خون بالا

* جلوگیری از سرطان‌های سینه، پروستات و سرطان‌های دستگاه گوارش

* جلوگیری از تصلب شرایین و بسته شدن عروق

* جلوگیری از بروز سکته قلبی

* جلوگیری از بروز آب مروارید

* شفافیت و لطافت پوست به دلیل غنی بودن از ویتامین E

* مناسب برای سرخ کردن به دلیل مقاومت بالای حرارتی

* کاهش ابتلا به بیماری پارکینسون

* جلوگیری از بیماری‌های مفصلی و آرتروز

* خواص آنتی اکسیدانی فوق‌العاده به دلیل وجود دو ماده شیمیایی sesamol و sesamin. آنتی اکسیدان‌ها با رادیکال‌های آزادی که به سلول‌ها آسیب می‌رسانند و به روند پیری سرعت می‌بخشند مقابله می‌کند.

* ویتامین E موجود در آن از بیماری آلزایمر جلوگیری می‌کند.

خواص ذکر شده در مورد روغن کنجد بدین معنا نیست که شما آزادید هر چه قدر

که می‌خواهید از آن در طی یک روز استفاده کنید. به خاطر داشته باشید که کالری همه‌ی روغن‌ها یکسان است؛ یعنی هر 5 گرم آن که معادل یک قاشق چای خوری می‌شود چیزی در حدود 45 کیلوکالری انرژی دارد

* روغن کنجد تحریک پذیری غشاء مخاطی را کم می‌کند. این روغن برای درمان سرفه، یبوست، آرتریت و پوست خشک توصیه می‌شود.

* مصرف مرتب آن اضطراب را کاهش می‌دهد، گردش خون را تقویت می‌کند، مانع اختلالات عصبی می‌شود و سیستم دفاعی بدن را تقویت می‌کند.

* مصرف روغن کنجد، نشاط آور است، هوشیاری ایجاد می‌کند، دردهای مزمن و گرفتگی عضلات را کاهش می‌دهد.

* ویتامین E موجود در آن به رشد مو سرعت می‌بخشد.

* برای افرادی که از کم خونی و سرگیجه رنج می‌برند مفید است.

* مصرف موضعی این روغن، پوست را نرم و لطیف می‌کند.

* خاصیت ضدقارچی و ضدباکتریایی دارد.

* غرغره کردن آن، باکتری‌ها، از جمله باکتری‌های سرماخوردگی از بین می‌برد.

* محافظ طبیعی در برابر اشعه‌ی فرابنفش به حساب می‌آید.

* مانع شوره‌ی سر می‌شود.

* از پوست در برابر کلر موجود در آب استخر محافظت می‌کند.

* ماساژ با روغن کنجد انعطاف پذیری مفاصل را زیاد می‌کند.

* بریدگی‌ها و جراحت‌های سطحی را درمان می‌کند.

* پوست صورت به خصوص اطراف بینی را سفت می‌کند و مانع بزرگ شدن منفذهای پوستی صورت می‌شود.

* از بروز آکنه جلوگیری می‌کند.

روغن کنجد 

خواص شیمیایی

ترکیب اسیدهای چرب روغن کنجد

روغن کنجد به گروه اسیدهای اولئیک – لینولئیک متعلق است. این روغن کمتر از 15 درصد اسید چرب اشباع دارد که بیشترین آن پالمیتیک و استئاریک و بیش از 85 درصد مجموع اسیدهای چرب آن غیراشباع است. اسید اولئیک و اسید لینولئیک بیش از 80 درصد کل اسیدهای چرب روغن کنجد را تشکیل می‌دهند.

برخلاف روغن‌های گیاهی دیگر در این گروه، درصد اسید اولئیک روغن کنجد حدود 45 درصد و اسید لینولئیک آن حدود 40 درصد از مجموع کل اسیدهای چرب آن می‌باشد.

استرول ها(sterols)

روغن کنجد در مقایسه با سایر روغن‌های گیاهی، مواد غیرقابل صابونی(حدود 2 درصد) بیشتری دارد. مواد غیرقابل صابونی شامل استرول ها، تری ترپن‌ها و تری ترپن الکل‌ها، توکوفرول ها و لیگنان‌های کنجد می‌باشد. روغن کنجد یکی از منابع غنی استرول های گیاهی(فیتواسترول) می‌باشد. فیتواسترول ها یا استرول های گیاهی رقیب کلسترول در جذب هستند. بنابراین مصرف فیتواسترول موجب کاهش کلسترول خون و در نتیجه جلوگیری از حملات قلبی و عروقی می‌شود.

فیتواسترول ها و به طور خاص بتا سیتوسترول، از رشد سلول‌های سرطان کولون، سرطان پروستات و سرطان سینه نیز جلوگیری می‌کنند.

توکوفرول ها(Tocopherols)

شهرت روغن کنجد به خاطر مقاومت در برابر اکسید شدن آن است. یکی از دلایل این مقاومت بیش از حد به خاطر وجود توکوفرول در این روغن است و میزان آن در روغن کنجد 1200 میلی گرم بر کیلوگرم است. گاما توکوفرول بیشترین میزان موجود در روغن کنجد را شامل می‌شود و پس از آن دلتا و آلفا هستند که حدود 5 درصد توکوفرول موجود در روغن را شامل می‌شوند. در بین اقسام مختلف ایزومرهای توکوفرول، گاما توکوفرول قوی‌ترین آنتی اکسیدان موجود در روغن‌ها می‌باشد.

روغن کنجد تحریک پذیری غشاء مخاطی را کم می کند. این روغن برای درمان سرفه، یبوست، آرتریت و پوست خشک توصیه می شود

این خاصیت آنتی اکسیدانی، ماندگاری این روغن را در برابر حرارت در مقایسه با روغن‌های دیگر بسیار افزایش داده است. مقاومت اکسیداتیو روغن کنجد در برابر حرارت 110 درجه سانتی‌گراد 17.5 ساعت می‌باشد که این روغن را در دسته روغن‌های با مقاومت بالا قرار می‌دهد. همچنین نقطه دود این روغن 226 درجه سانتی‌گراد می‌باشد. شایان ذکر است مقاومت حرارتی روغن‌های مخصوص سرخ کردنی در همین دما حداکثر 14 ساعت می‌باشد. لذا از این روغن می‌توان در مصارف سرخ کردنی عمیق با طیب خاطر استفاده نمود.

نکته‌ی مهم

خواص ذکر شده در مورد روغن کنجد بدین معنا نیست که شما آزادید هر چه قدر که می‌خواهید از آن در طی یک روز استفاده کنید. به خاطر داشته باشید که کالری همه‌ی روغن‌ها یکسان است؛ یعنی هر 5 گرم آن که معادل یک قاشق چای خوری می‌شود چیزی در حدود 45 کیلوکالری انرژی دارد. پس مراقب باشید تا با مصرف بی رویه‌ی آن دچار اضافه وزن و در پی آن دچار مشکلات و بیماری‌های مختلف نشوید.

فرآوری: مریم مرادیان نیری

بخش تغذیه و آشپزی تبیان